Nasz współbrat z czwartego roku chciał się podzielić z nami małym artykułem na temat znaczenia herbu, który podczas wakatu na Stolicy Piotrowej jest wykorzystywany w Watykanie. Oto i on:
Herb Sede Vacante
Miasta, urzędy, rody szlacheckie i wiele instytucji państwowych lub kościelnych od najdawniejszych czasów posługiwało się i posługuje szczególnymi znakami graficznymi, które dziś często bezmyślnie zastępuje się tzw. logami, które nie posiadają większej wartości artystycznej i jakiejkolwiek głębi symbolicznej, historycznej czy teologicznej. Na przestrzeni wieków wykształciła się nauka – heraldyka, która dawne symbole bada, opisuje, zestawia ze sobą, wyjaśnia, ale i porządkuje te współczesne. Jak było już wspomniane, specjalnymi herbami posługiwały się rody szlacheckie, ale i instytucje państwowe i kościelne. Spośród różnych rodzajów heraldyki wykształciła się i heraldyka kościelna, a w niej także obok innych jej rodzajów, heraldyka papieska. Zajmuje się ona herbami papieży, dygnitarzy oraz urzędów papieskich.
Zwyczajnymi heraldycznymi znakami władzy papieskiej jest kompozycja tiary, dwóch kluczy i tarczy z herbem papieża. Kiedy papież umiera lub abdykuje Stolica Święta posługuje się specjalnym herbem Sede vacante, którego symbolikę w kilku zdaniach postaram się przybliżyć.
Herb Sede vacante to kompozycja skrzyżowanych kluczy: złotego i srebrnego, przewiązanych czerwonym sznurem, nad którymi rozpostarty jest żółto – czerwony parasol, zakończony gałką z krzyżem. Znak ten nie jest przypadkowy, ale pełen głębokiej symboliki i swej teologii.
W sztuce kościelnej i ikonografii znak kluczy od V w. jest kojarzony i symbolizuje osobę św. Piotra. Od wieku XIII pojawiły się jako symbole władzy papieskiej. Na przestrzeni wieków następowała ich stylizacja i opracowywanie symboliki. Heraldycy i teologowie wypracowali je już w wieku XV. Dwa klucze ułożone w krzyż św. Andrzeja – złoty i srebrny, symbolizują szczególną władzę daną świętemu Piotrowi (por. Mt 16, 18-19). Złoty klucz to symbol władzy odpuszczania i otwierania. Srebrny natomiast symbolizuje władzę związywania i zamykania. Klucze przedstawiane są w taki sposób, że ich uchwyty skierowane są ku dołowi, gdyż na ziemi trzyma je w rękach papież. Pióra kluczy skierowane są ku górze i wskazują, że władza dana papieżowi ma moc i w niebie. Wycięcia piór kluczy są w kształcie krzyża i mają przypominać, że papież swoją władzę otrzymał dzięki śmierci Chrystusa. Klucze powiązane są czerwonym sznurem. Jest to znak, że o obie władze papieża tworzą całość i są ze sobą ściśle związane.
Podczas trwania wakatu Stolicy Apostolskiej, klucze umieszczone są pod specjalnym żółto – czerwonym parasolem. Jest to tzw. parasol bazylikowy zwany też ombrellino, gonfalone, pavillon, papilio. Wraz z kluczami zamieszczany był w tarczy herbowej lub poza nią w herbach rodzin, z których wywodzili się papieże lub w herbach osób szczególnie zasłużonych dla Stolicy Apostolskiej. Ta oznaka władzy dziś nie jest używana przez papieży, ma natomiast swoje zastosowanie jedynie podczas Sede vacante. Baldachim ten był rozkładany jedynie nad głową władcy. Podczas conclave baldachim rozkładany był nad kardynałami elektorami, a po dokonanym wyborze składany u wszystkich za wyjątkiem wybranego nowego papieża. W omawianym tu herbie Sede vacante jest on symbolem Bożej Opatrzności, która chroni władzę kluczy przed jej złym wykorzystaniem oraz to, że za Jej wyrokiem władze tę otrzyma ten, który jest według Bożego Serca godny tego. Od XVI w. symbol kluczy i ombrellino jest częścią herbu kardynała kamerlinga, który do czasu wyboru nowego papieża troszczy się o prawa Stolicy Apostolskiej.
Z chwilą wyboru papieża na nowo do herbu wraca tiara, choć jako pierwszy wycofał ja z herbu papież Benedykt XVI, zastępując ją mitrą. Tiara to papieska korona, składająca się z trzech diademów, wysadzona drogimi kamieniami, ozdobiona na szczycie małym krzyżem, umieszczona na białym hełmie. Jako oznaka władzy papieża występuje od XIII wieku, a używana przy okazjach procesji, ceremonii, ogłaszania decyzji papieskich i dogmatycznych oraz podczas liturgii, do roku 1965, czyli pontyfikatu Pawła VI. Umieszczone na hełmie diademy symbolizują trzy władze: niebiańską, ziemską i nad czyśćcem oraz godność królewską-pasterską, kapłańską, prorocką-nauczycielską.
Podczas szczególnych wydarzeń Kościół, od początku swego istnienia, posługuje się znakami, atrybutami, obrazami, przez które chce przekazać jakieś głębokie prawdy dla pogłębienia i umocnienia wiary. Dziś zauważa się spłycenie ich lub niezrozumienie. Warto dlatego pochylić się czasem i pomyśleć, że przecież wszystko to, co mnie otacza nie jest bez sensu i chce mi coś powiedzieć.
Jako katolicy w czasie trwania Sede vacante, którego jesteśmy świadkami, rozłóżmy parasol modlitwy nad tymi, którzy mają przekazać władzę kluczy temu, który z ustanowienia Bożego jest tego godny.
br. Rafał M. Antoszczuk OFMConv.